در سال‌های اخیر، فریم‌ورک Next.js به یکی از قدرتمندترین ابزارها برای توسعه اپلیکیشن‌های React تبدیل شده است. این فریم‌ورک با بهبود تجربه توسعه‌دهنده و افزایش کارایی وب‌اپلیکیشن‌ها، جایگاه ویژه‌ای در میان توسعه‌دهندگان یافته است. حالا با انتشار نسخه ۱۵ و معرفی قابلیت‌هایی مانند Server Actions و API Routes، سؤال مهمی مطرح می‌شود: «کدام یک برای پروژه ما مناسب‌تر است؟» در این مقاله به بررسی تفاوت Server Actions و API Routes در Next.js 15 می‌پردازیم و راهنمایی کاملی برای انتخاب بهترین گزینه ارائه می‌دهیم.

مروری بر Next.js 15

نسخه ۱۵ فریم‌ورک Next.js مجموعه‌ای از به‌روزرسانی‌های مهم را ارائه می‌دهد که تمرکز اصلی آن‌ها بر افزایش امنیت، بهینه‌سازی عملکرد و بهبود تجربه توسعه‌دهنده است. در ادامه، برخی از قابلیت‌های کلیدی این نسخه را مرور می‌کنیم:

تحلیل دقیق Server Actions در Next.js 15

Server Action چیست و چه کاربردی در Next.js دارد؟

Server Actionها که برای اولین‌بار در React 19 معرفی شدند، توابع asynchronousای هستند که روی سرور اجرا می‌شوند و می‌توانند هم در سرور کامپوننت‌ها و هم در کلاینت کامپوننت‌ها مورد استفاده قرار بگیرند. این توابع با استفاده از دستور "use server" تعریف می‌شوند و می‌توانیم آن‌ها را از طریق فرم‌ها، event handlerها، یا کتابخانه‌های third-party فراخوانی کنیم.

کاربرد اصلی Server Actionها مدیریت ارسال فرم‌ها و تغییر داده‌ها در برنامه‌های Next.js است.

استفاده در سرور کامپوننت‌ها

در سرور کامپوننت‌ها، Server Actionها می‌توانند به‌صورت inline یا در سطح ماژول با استفاده از "use server" تعریف شوند:

async function createNoteAction() {
  "use server";
  await db.notes.create();
}

استفاده در کلاینت کامپوننت‌ها

کلاینت کامپوننت‌ها می‌توانند Server Actionها را import کرده و از آن‌ها در event handlerها یا هنگام ارسال فرم‌ها استفاده کنند.

"use client";
import { createNoteAction } from './actions';

function ClientComponent() {
  return <button onClick={() => createNoteAction()}>Create Note</button>;
}

ارسال Server Actionها به‌عنوان prop

امکان ارسال Server Actionها به‌عنوان prop به کلاینت کامپوننت‌ها وجود دارد؛ قابلیتی که تعامل بین کلاینت و سرور را انعطاف‌پذیرتر می‌کند.

"use client";
export default function ClientComponent({ updateItemAction }) {
  return <form action={updateItemAction}>{/* ... */}</form>;
}

مدیریت خطا و امنیت

نکست جی‌اس Server Actionها را مانند endpointهای عمومی HTTP در نظر می‌گیرد. در این ساختار، شناسه‌های اکشن‌ها به‌صورت ایمن رمزنگاری شده و در بازه‌های زمانی مشخص بازتولید می‌شوند.

برای مدیریت خطا در Server Actionها می‌توانیم از بلاک‌های try/catch استفاده کنیم.

"use server";
export async function createUser() {
  try {
    // Mutate data
  } catch (e) {
    throw new Error('Failed to create user');
  }
}

Revalidation و Caching

برای کنترل کش و به‌روزرسانی داده‌ها پس از تغییر، می‌توانیم از توابع revalidatePath یا revalidateTag استفاده کنیم.

"use server";
import { revalidatePath } from 'next/cache';
export async function createPost() {
  // Mutate data
  revalidatePath('/posts');
}

یکپارچگی با Next.js

Server Actionها می‌توانند در بهینه‌سازی فرآیند دریافت داده‌ها و مدیریت API Routeها نقش موثری ایفا کنند. این ویژگی‌ها باعث بهبود عملکرد در رندر سمت سرور (SSR) و تولید سایت استاتیک (SSG) می‌شوند.

تحلیل تخصصی API Routes در Next.js 15

API Routes چیست و چگونه کار می‌کند؟

API Routeها در Next.js این امکان را فراهم می‌کنند که برای مسیرهای خاص، handlerهای سفارشی بسازیم و از طریق آن‌ها درخواست‌های HTTP را مدیریت کنیم. این قابلیت تنها در دایرکتوری /app در دسترس است و از الگوی تعریف handlerها در فایل‌های route.js یا route.ts پیروی می‌کند.

متدهای HTTP پشتیبانی شده

API Routeها از متدهای مختلف HTTP مانند GET، POST، PUT، PATCH، DELETE، HEAD و OPTIONS پشتیبانی می‌کنند. در صورتی که درخواست با متدی ارسال شود که در handler مشخص نشده باشد، پاسخ 405 Method Not Allowed بازگردانده می‌شود.

مثال‌هایی از API Routes

هندلر ساده GET

// app/api/hello/route.js
export async function GET(request) {
  return new Response('Hello, Next.js 15!');
}

هندلر ساده POST

// app/api/submit/route.js
export async function POST(request) {
  const body = await request.json();
  return new Response(`Received data: ${JSON.stringify(body)}`);
}

موارد استفاده پیشرفته

دریافت داده از APIها

// app/api/product/route.js
export async function GET(request) {
  const { searchParams } = new URL(request.url);
  const id = searchParams.get('id');
  const res = await fetch(`https://api.example.com/product/${id}`);
  const product = await res.json();
  return new Response(JSON.stringify(product), {
    headers: { 'Content-Type': 'application/json' },
  });
}

مدیریت Query Parameterها

// app/api/items/route.js
export async function GET(request) {
  const { searchParams } = new URL(request.url);
  const category = searchParams.get('category');
  const res = await fetch(`https://api.example.com/items?category=${category}`);
  const items = await res.json();n return new Response(JSON.stringify(items), {
    headers: { 'Content-Type': 'application/json' },
  });
}

اتصال به پایگاه‌داده‌ها

// app/api/users/route.js
import { PrismaClient } from '@prisma/client';
const prisma = new PrismaClient();

export async function POST(request) {
  try {
    const body = await request.json();
    const { name, email } = body;
    const newUser = await prisma.user.create({
      data: {
        name,
        email,
      },
    });
    return new Response(JSON.stringify(newUser), {
      headers: { 'Content-Type': 'application/json' },
      status: 201,
    });
  } catch (error) {
    return new Response(`Error: ${error.message}`, { status: 500 });
  } finally {
    await prisma.$disconnect();
  }
}

تفاوت‌های کلیدی بین Server Actions و API Routes

عملکرد و کارایی

تفاوت Server Actions و API Routes در Next.js 15 از نظر عملکرد نیز قابل‌توجه است.

Server Actions به‌طور ذاتی برای اعمال تغییرات روی داده‌ها در سمت سرور بهینه‌تر هستند، زیرا نیاز به ارسال درخواست جداگانه به سرور را حذف می‌کنند. این ویژگی باعث افزایش سرعت، کاهش سربار ارتباطی و تجربه کاربری روان‌تر می‌شود.

در مقابل، API Routes انتخابی مناسب برای پیاده‌سازی APIهای RESTful سنتی هستند؛ به‌ویژه در مواردی که نیاز به پشتیبانی از چندین متد HTTP و منطق پیچیده در مسیرهای مختلف وجود دارد.

موارد استفاده

امنیت

در هر دو روش، چه Server Actions و چه API Routes، امنیت باید در اولویت قرار گیرد.

Server Actions دارای شناسه‌های امن هستند که توسط Next.js به‌صورت رمزنگاری‌شده تولید شده و به‌صورت دوره‌ای بازتولید می‌شوند.

API Routes باید با دقت پیاده‌سازی شوند تا از آسیب‌پذیری‌هایی مانند Injection یا حملات CSRF جلوگیری شود.

مثال‌های کاربردی از Server Actions و API Routes

مثال Server Action

// app/actions.ts
"use server";
export async function createUser(formData) {
  const userData = {
    name: formData.get('name'),
    email: formData.get('email'),
  };
  // Perform user creation logic
}

// app/ui/form.tsx
"use client";
import { createUser } from './actions';

export function UserForm() {
  return (
    <form action={createUser}>
      <input type="text" name="name" />
      <input type="email" name="email" />
      <button type="submit">Create User</button>
    </form>
  );
}

مثال API Route

// app/api/create-user/route.js
import { PrismaClient } from '@prisma/client';
const prisma = new PrismaClient();

export async function POST(request) {
  const body = await request.json();
  const { name, email } = body;
  const newUser = await prisma.user.create({
    data: {
      name,
      email,
    },
  });
  return new Response(JSON.stringify(newUser), {
    headers: { 'Content-Type': 'application/json' },
    status: 201,
  });
}

توصیه‌ها و بهترین شیوه‌ها برای استفاده از Server Actions و API Routes

اگر نیاز به تغییر داده‌ها در سرور داریم و این عملیات در سطح یک کامپوننت انجام می‌شود، استفاده از Server Actions بهترین گزینه است. این روش با حذف رفت‌و‌برگشت‌های اضافی HTTP، عملکرد بهینه‌تری ارائه می‌دهد.

در مقابل، API Routes زمانی کاربرد دارند که در حال توسعه APIهایی با چندین endpoint و متدهای مختلف HTTP هستیم، یا نیاز داریم که وظایف بین کلاینت و سرور را به‌صورت واضح تفکیک کنیم.

امنیت

همواره باید Server Actions و API Routes را به‌عنوان endpointهای عمومی در نظر بگیریم. بنابراین، استفاده از مکانیزم‌های احراز هویت و اعتبارسنجی ضروری است تا از نفوذهای احتمالی جلوگیری شود.

عملکرد

برای دستیابی به بیشترین بازدهی در Next.js 15، باید استراتژی‌های Caching و رفتار Asynchronous این دو روش را به‌درستی مدیریت کنیم. در پروژه‌هایی با حجم بالای داده یا تعداد زیاد تعاملات با سرور، این موضوع نقش کلیدی در سرعت و مقیاس‌پذیری خواهد داشت.

نگه‌داری کد

برای حفظ ساختار منظم و قابل نگه‌داری در پروژه، بهتر است Server Actions و API Routes را بر اساس کاربرد و نقششان تفکیک کنیم. این تفکیک باعث افزایش خوانایی، توسعه‌پذیری و نگه‌داری آسان‌تر کد در پروژه‌های بلندمدت خواهد شد.

جمع‌بندی

نسخه ۱۵ فریم‌ورک Next.js امکانات مهمی از جمله Server Actions و API Routes را معرفی کرده است. این دو قابلیت، هرکدام برای سناریوهای متفاوتی طراحی شده‌اند و انتخاب صحیح بین آن‌ها می‌تواند تأثیر بسزایی در عملکرد، امنیت و نگه‌داری کد در اپلیکیشن‌ها داشته باشد.

درک صحیح از تفاوت Server Actions و API Routes در Next.js 15 به توسعه‌دهندگان کمک می‌کند تا بر اساس نیاز پروژه، معماری بهینه‌تری را انتخاب کرده و اپلیکیشنی سریع، امن و مقیاس‌پذیر توسعه دهند.

با بهره‌گیری درست از این دو رویکرد قدرتمند، می‌توانیم اپلیکیشن‌هایی بسازیم که هم از نظر فنی و هم از نظر تجربه کاربری، در سطح بالایی قرار دارند.